- Bîşek ma o(Quron) şewê Qedri di ard wuar(nazil kerdi)
- Ti çara zonê şewê Qedr çita wa?
- Şewê Qedr henzar aşmi ra xeyrin a.
Kelîmeyê Qedr, yena me’nayê ‘quwwet, hukum, rumet û şeref’î. Bitaybetî ina şew bi nazil kerdişê Qur’onî tede di in nome gurewt û bi inay şeref dîyo ci û qedrê ina şew bîya berz. Wuar omîyayişê ina sure ra ver, qey ina şew hina yo nome çîne bi. Sureyê Duhan’i di “Ma, in(Qur’on) şewêka bimbariki di ard wuar(nazil kerd).” Bi ina ayet eşkera bîyo ku, ina şew şewêka bereketin, xeyrin, baş, muhîm û erca wa.
Ayeta yoyîni di kifş bîya ku Qur’on ina şew, ayeta sureyê Beqera 185’ini di zî ma musenê ku Our’on aşmê Remezoni di nazil bîyo. Guerê inay akerdi wa şewê Qedr ha zerre aşmê Remezoni da; labelê komcî şew a, ay ser fikre tewirin est î. Bi inay bi îsnad(dusnayiş)ê Hz. ‘Eyşe û qeydê Buharî û Muslîmi di hedîsêki di vîyerena ku, wehyo sifteyin şewê 27’ê Remezoni di omîyo. Semedê inay qeneatêk peyda bîyo ku şewê Qedr, şewê 27 Remezon a. Guerê tike rîwayeton Qur’on penîyê des ruecê ina aşmi di nazil bîyo. Bi qetî ma ina şew nêzonî; hîkmetê inawa ku ‘Eg înson a şew bizonî ê xeyrêk ku a şew qezonç kenî bêla sewabê xu zaf û bes bivînê û seba inay ra wazîfeyê ‘ebdî di sist monenî. A şew mîyonê şewonê aşmê Remezoni di limiyawa ku wa însonî bi eşq û şewq bigerên xeyr û weşîyî a şew.
Mufessîron ina dehkera di îttîfaq kerdo ku, ayete ‘Bîşek ma o şewê Qedri di ard wuar(nazil kerdi)’di bi zamîrê ‘o’ ‘Quron’ qest bîyo. Xora, zamiri ra eşkera yeno fohmkerdişi o ku hetê Homey ra omîyo wuar o bi xu Qur’on o. Îfadeyê ‘Ma o ard wuar(nazil kerd)’ ra în me’nê yenî fohmkerdişî:
‘Ma heme yi ard wuar’, ‘Ma destpêkerdi wuar ardişê yi’.
Zafî ‘alîm vonî, ayeti di herinde nezzelnâ(ma lete lete ardi wuar) ‘enzelnâ(yo dori di ardi wuar’ şuxulyawa. Seba inay ra în ‘alîm vonî:
“Îta di yena zonayîş, Qur’on meqamê ulûhîyet ra yo dori di şirawiyo ‘ezmonê dinya.”
Tayî ‘âlimi zî vonî:
“Ina ayeti di raşti raşt ayetê ewwilîn ine sureyê ‘Eleq qest bîyo.”
Guerê în wûrd tefsîroni zî bivacîyo; a hel’eg Qur’on tede nazil bîyo û a şew bi in nazil bîyayîş rumet gurewto bi şewê Qedr nomdar bîya.
Ayeta diyini di Homey, hina vato ‘Ti çara zonê şewê Qedr çita wa?’ yan ey Muhammed û bawermendî eg şima qayîlî ina şew ser weherê me’lumati bî, mekuên tarîxê a şew dima; bikuên qiymetê, qedrê a şew dima! Qiymetê şew Qedrî, ê xeyr û bereket hê tede di uca ra yena.
Sureyê Duhan ayete 3 û 4 ri di qey ina şew hina behs beno:
“Înnâ enzelnâhu fî leyletin mubâreketin innâ kunnâ munzirîne. Fihâ yufrequ kullu emrîn hakîmîn./ Bişek ma o(Qur’on) şewêka bimbareki di nazil kerd. Heme gureyê hikmetin a şew cîya benî(kifş benî).”
Şewê Qedr, hina şewêka bimbarek û xeyrin a, ê îbadet, zikir, secde, duê û wendişî ku a şew benî, yenî ca hetê Homey di zaf erca yê. A şew, hina yo şew a, eg ê şewo û aşmon binini di bidîyo tîvernayiş henzar aşmi ra qiytetin û xeyrin a.
İna ayeti di humarê ‘henzar’ me’nayê zafî ser yo kinaye wa. Ziwonê ‘Erebî û ziwonê bînoni di reqamê ‘henzar’ qey vacîyayişî zafhumarî yo.
- A şew meleket û ruh(Cebraîl) bi îznê Rabbê xu qey her gure yenî wuari
- A şew silometî est a, heta ku ruec(şefeq) bierzo.
În ayeton peyini di, rina xeyrinê şewê Qedr ser zobîna sebeb îzah benî.
İna şew, melekêt û ruh(Cebraîl) ê gurê ku wazîfedar ê qey ê guron yenî wuar. Guerê rîwayeton, în guroni ra tayî în ê:
- A serrêka ha vernî da, qey a serr her çî anî wuar. A serrêka yena tede se beno se nêbeno; teqdîrê guron senîno, komcî gure, ‘emir, wazîfe bena temom, qedîyena heminê yin ina şew kifş bena.
- Rina zîyarê Qabe û Rawzaya Mutahharra kenî, raştê bawermendo biyen silom donî yin û qey yin wêşî û silometî wazenî.
Yân zerre yo serri di çendek bîyaye benî, gurê virazyênî; çi wext benî, ç adi benî în heme musnîyênî meleketon. Îbn-i ‘Ebbas(r.a) ra rîwayet bîyawa wu vono:
“Ê xeyr, şêr/xirabî, ecel zeg zerre a serri di teqdîr benî heme lewhaka nomeyê ay ‘ummulkîtab’ a tede şewê qedr nusyen û tesbît benî. Xura în teqdîr heme îlmê Homeyo ezelî di est û nusayê.
A şew, hina yo şew a, hetta ku ruec bierzo silometî, wêşî û o ku biwazo qey yi xelasî, afw û pawitiş est a. Melekêt sare şewi ra hetta ruec bierzo ezmonê ina dinya di gerênî. İn hal hetta tarîtîyê şew bioncy dewom keno.
Bi în sebebon û hîkmeton Peyğamberê ma Hz. Muhammed, her serr aşmê Remezon des şewî peyini di gurê dinya ra kowtên dûr, mescîdi di kowtên îttîqaf, wextê xu zafî ser bi îbadet û tefekkür vîyarnên. İnay ra gera bawermendi zî şewê Qedr bi îbadet, tefekkür, wedişê Quron û dua kerdiş bivîyarnên.
Dolayısıyla müminler de Kadir gecesini ibadetle ve dualarla ihya etmelidirler.
Hz. ‘Eyşa Peyğamberê ma ra qey îhyakerdişê şewa Qedr perskerda. Peyğamberê ma aleyhîselam hina cewap do:
“Allahê mi! Ti ‘efuw ê, ‘efw ra heskênê mi zî ‘efw bîkero!”[1],[2]
[1] Tirmizî, “Da’avât”, 84; İbn Mâce, “Duâ”, 5
[2] Bionên, Kur’ân Yolu -Türkçe Meal ve Tefsir-; DİB Yayınları